Baştan Sona Borsa Terimleri (G-H)

Borsa öğrenmek isteyenlerin ilk yapması gereken şeylerden bir tanesi borsa terimleri hakkında bilgi almak olmalıdır. Konu hakkında daha detaylı ve terimsel bilgilere sahip olabilmeniz için belli başlı borsa terimlerini sizin için derledik:

• GARANTİ MEKTUBU:

Bankaların belirli bir işin yapılması, bir malın teslimi veya bir borcun ödenmesini taahhüt ederek, taahhütlerine sadık kalacaklarını ve borçlarını belirten vadede ödeyeceklerini gösteren belgedir.

• GAYRİMENKUL YATIRIM ORTAKLIKLARI:

Gayrimenkullerden ve gayrimenkullere dayalı sermaye piyasası araçlarından oluşan portföyleri işletmek ve gayrimenkul projelerine yatırım yapmak amacıyla kurulan kuruluşlardır.

• GAYRİ SAFİ MİLLİ HASILA (GSMH): 

Bir ulusal ekonomide belirli bir dönem içinde (genellikle bir takvim yılında), üretilen mal ve hizmet değerlerinin toplamıdır.

• GEÇİRMEK:

 Beklenmedik bir anda bir hisse senedinde satış yapmak.

• GELİR ORTAKLIĞI SENETLERİ:

Köprü, baraj gibi kamu kuruluşlarına ait işletmelerin gelirlerine, gerçek ve tüzel kişilerin ortak olabilmeleri için çıkarılan senetlerdir. Amaç, devletin altyapı yatırımlarına bütçe dışından kaynak yaratmaktır. Gelir ortaklığı senedi alanların, gelirlerine ortak oldukları tesislerin mülkiyetleri ve yönetimleriyle hiç bir ilgileri bulunmaz.

• GELİR TABLOSU: 

Şirketlerin mali tablolarından birisidir. Gelir tablosu şirketin dönem içindeki satışları, satışların maliyetlerini, faaliyet giderleri, faaliyet dışı gelir-gider, vergi karşılıkları ve kâr/zararı gösterir.

• GERİ DÖNÜŞ FORMASYONLARI:

Fiyat grafiklerinde trendin geri dönmekte olduğunu gösteren fiyat formasyonlarıdır. En iyi tanımlı geri dönüş formasyonları kafa, omuz, çift ve üç tepe ve diplerdir.

• GÖMLEKÇİ:

Borsa terimleri arasında, kendi namına olup bir aracı kurum üzerinde borsada Broker’lık yapan kişiler için kullanılan bir kavramdır.

• GÖMMEK: 

Pasife gelmeyeceğini düşünerek alış yazan tanıdık birine ansızın satış yapmak.

• GÖZALTI PAZARI:

Hisse senetleri borsada işlem gören şirketlerin hisse senetleri işlemleriyle ilgili olarak olağandışı durumlarda ya da hisse senetleri borsada işlem gören şirketler tarafından kamuya aktarılacak bilgilerin zamanında, yatırımcıların haklarının korunmaları amacıyla doğru olarak aktarılmadığı durumlarda, ilgili şirketlerin sürekli denetim, gözetim ve sürekli kontrol altında tutulabilmesi için açılmıştır.

• GRUP:

 Bir şirkete ait hisse senedinde operasyon yapan kişiler.

• GÜÇ GÖSTERGESİ: 

Belirli bir dönemdeki fiyat değişiminin başka bir döneme göre fiyat değişimini karşılaştırarak ortaya çıkan farkı analiz eden göstergedir.

• HALKA AÇILMA:

 Bir anonim ortaklığın ya da şirketin hisselerini halka arz etmesidir.

• HALKA AÇIK ŞİRKET:

Hisse senetleri halka arz edilmiş olan ya da halka arz edilmemiş dahi olsa, ortak sayıları 250′nin üzerinde olduğu için hisse senetleri halka arz edilmiş sayılan şirketler, halka açık şirket olarak adlandırılırlar.

• HALKA ARZ: 

Kuruluşların hisse senetlerini geniş kitlelere satma işlemleridir. Şirketler, böylece çeşitli amaçlarla kullanmak üzere kendilerine uzun vadeli kaynak yaratırlar. Hisse senetlerini halka arzı, şirket kurulurken yapılabileceği gibi şirket kurulduktan sonra ve faaliyetteyken de gerçekleştirilebilir. Uygulamada en yaygın olarak kullanılan yöntem, şirketin kurulduktan sonra ve sermaye artırımı ve/veya ortak satışı yoluyla hisse senetlerini halka arz etmesidir.

• HALKA ARZ EDİLEN HİSSE SENEDİNİN SATIŞ FİYATININ BELİRLENMESİ:

Bir hisse senedinin satış fiyatı, İMKB’de işlem gören ve aynı sektördeki benzer kuruluşların hisse senetlerinin çeşitli piyasa oranları ve şirketin geçmiş yıllara ait finansal göstergeleri ve geleceğe yönelik projeksiyonları dikkate alınarak yapılan indirgenmiş nakit akım analizleriyle belirlenir.

• HAREKETLİ ORTALAMA:

Belirli bir dönem aralığındaki kapanış fiyatlarının en son baz alınan fiyatın ağırlığı daha yüksek, ilk baz alınan fiyatının ağırlığı ise daha düşük olacak şekilde hesaplanmasıyla oluşturulan ortalamadır. Hareketli ortalama, basit ortalamaya göre daha hızlı hareket eder.

• HAZİNE: 

Borsa terimleri içinde, devletin tasarruflarını ve mali işlemlerini idare eden kurumdur.

• HAZİNE BONOSU: 

Hazine tarafından vadesi 1 yıldan kısa süreli olarak çıkarılan ve iskontolu olarak işlem gören borçlanma senetleridir.

• HAZİNE AÇIĞI: 

Hazine, devletin harcama ve gelirlerinin gerçekleştiği soyut bir kasa olan kurumdur. Belli bir dönemde Hazine’nin kamusal giderlerinin finansmanı için yapılan ödemeler, toplanan kamu gelirlerini aşması durumunda Hazine açığı ortaya çıkar.

• HİSSEDAR: 

Bir anonim şirketin hisse senedine sahip olan şahıstır.

• HİSSE SENEDİ:

Anonim ortaklılar tarafından çıkarılan ve anonim ortaklığın sermayesine belirli bir katılma payını temsil eden kıymetli evraktır.

• HİSSE SENEDİNDE ESKİ-YENİ FARKI :

Eski Senet – Yeni Senet: Şirketlerin, yıl içinde geçmiş yıl kârını dağıtmadan sermaye artırımına gitmeleri durumunda, üzerinde geçmiş dönemin kâr payı alma hakkını taşıyan senetler “Eski”, geçmiş hesap döneminin kar payı kuponunu taşımadığı için kar payı alma hakkı bulunmayanlar ise “Yeni senet” olarak adlandırılır. Geçici bir süre devam eden bu durum, eski ve yeni senetlerin birleşmesi ile son bulur.

Eski -Yeni Senetlerde Fiyat Farklılıkları: Eski ve Yeni senetler arasındaki tek fark, Eski senet sahiplerinin, fazladan, son yıla ait kar payı alma hakkına da sahip olmasıdır. Bunun dışındaki tüm haklar aynıdır. Dolayısıyla, teorik olarak, Yeni senetlerin değerinin Eski senetlerden fazla olmaması gerekir. Şirketin geçmiş yıldaki mali performansına bağlı olarak yatırımcılar nezdinde oluşan beklentilerin etkisiyle, Eski senetlerin değerinin Yeni senetlerden bir miktar yüksek olması olağandır.

Eski ve Yeni Senetlerin Birleşmesi: Geçmiş yıla ait temettünün ödendiği veya temettü ödenmeyeceğinin açıklandığı tarihte “Eski” ve “Yeni” hisseler hesaplanan Baz Fiyat ile birleşir. [Eski His.Adt.X (Eski His.en son A.O.F * Brüt Temettü) ] + [Yeni His.Adt.X Yeni His.en son A.O.F]

• HİSSE BAŞINA GETİRİ:

Borsa terimleri arasında bir hissedarın sahip olduğu hisse dolayısıyla dönem sonunda elde ettiği getiriyi ifade eder.

• HİSSE SENEDİ İHRAÇ FİYATI: 

Şirket tarafından çıkarılışı aşamasında satışa sunulduğu fiyattır.

• HİSSE SENEDİ İLE DEĞİŞTİRİLEBİLİR TAHVİL:

Önceden belirlenen bir zamanda tahvilin hisse senediyle değiştirilmesini öngören tahvil türüdür. Böyle bir tahvil ihracının temelinde yeni kurulan bir anonim şirketin kolay borçlanabilmesini sağlamak yatar.

• HİSSE SENEDİ PİYASA FİYATI:

 Bir pay senedinin sermaye piyasasında alınıp satıldığı fiyat, o pay senedinin piyasa fiyatıdır.

• HİSSE SENEDİ BORSA FİYATI:

Hisse senedinin borsadaki arz ve talep koşullarına göre oluşan fiyatıdır.

• HİSSE SENEDİ ENDEKSLERİ:

Hisse senedi piyasasının genel bir göstergesidirler. Bu açıdan endeksler, hisse senetlerini fiyatlarını esas alarak piyasa performansı hakkında bilgi verirler. Ayrıca zaman içinde süreklilik gösterdiklerinden, karşılaştırma yapabilme olanağı sağlarlar. 

Halen Ulusal Pazar’da kullanılmakta olan belli başlı endeksler şunlardır: Ulusal-Tüm, Ulusal-100, Ulusal-30, Mali Sektör Endeksi, Sanayi Sektörü Endeksi ve Hizmet Sektörü Endeksi.

• HİSSE SENEDİ FONU: 

Borsa terimleri içinde portföyünün en az %51’ini devamlı olarak hisse senetlerine yatırmış fonlardır.

• HİSSE SENEDİ ENDEKSİ: 

Hisse senedi piyasasının genel bir göstergesi olan endeks, kapsamındaki hisse senetlerinin fiyatları ve halka açıklık oranları baz alınarak hesaplanır. Piyasa performansı hakkında genel bir bilgi verir.

• HİSSE SENEDİNDE ALIM-SATIM TALİMATINDA FİYAT BELİRLEME:

1. Limitli Emir: Limitli emir verdiğinizde, eğer alıcıysanız kabul edeceğiniz en yüksek fiyatı, satıcıysanız yine kabul edebileceğiniz en düşük fiyatı bildirirsiniz.
2. Serbest Fiyatlı Emir: Bu tür emirde müşteri fiyatı belirleme konusunda aracı kurumu serbest bırakır. Serbest fiyatlı verilen alış emirlerinde emirlerin tavan fiyattan, satış emirlerinde ise emirlerin taban fiyattan gerçekleşme ihtimali vardır.

• HİSSE SENEDİNDE ALIM-ALIM SATIM ve GEÇERLİLİK SÜRESİ:

1.  Tek Seanslık Emir: Emriniz yalnızca verildiği seans boyunca geçerli olur ve seans süresince gerçekleşemezse iptal olur.
2.  Günlük Emir: Birinci seansta verilen emirdir; günsonuna dek geçerlidir.

• HİSSE SENEDİ FİYATI:

1. Nominal Fiyat: Hisse senedinin ilk çıkarılışında, hisse senedine verilen itibari, üzerinde yazılı olan fiyattır. Uygulamada en sık görülen nominal fiyat, hisse senedi başına 1.000 TL’dir.
2. İhraç Fiyatı: Hisse senedinin ilk kez satışa sunulduğu fiyatıdır.
3. Borsa Fiyatı: Hisse senedinin borsada oluşan, belirli bir andaki fiyatıdır.

• HİSSE SENEDİ KREDİSİ:

“Kaldıraç” etkisiyle, borsa yükseliş trendindeyken yatırımcıya büyük kazançlar sağlayabilir. Aynı kaldıraç etkisi, borsa iniş trendine girdiğinde ise kayıpları artırabilir. Burada riski azaltmanın yolu, hisse senedi kredisiyle satın alınacak olan hisse senetlerini, kaybettirme riski düşük olanlar arasından seçmek, riskli yatırımlar için kredi kullanmamaktır.

• HİSSE SENEDİ SAHİBİNİN HAKLARI:

Borsa terimleri içerisinde hisse senedi sahibinin hakları 6’ya ayrılıyor:

1.  Rüçhan hakkı
2.  Şirket kârından pay alma hakkı
3.  Genel Kurul’da oy kullanma hakkı
4.  Şirket yönetimine katılma hakkı
5.  Tasfiyeden pay alma hakkı
6.  Şirketin faaliyetleriyle ilgili bilgi alma hakkı.

• HEDGING:

Döviz ve para piyasalarında gelecekteki kur riski ve fiyat hareketlerinden korunmak için yapılan vadeli işlemlerdir.

• HİPER ENFLASYON: 

Dörtnala enflasyon olarak adlandırılır.

Paranın değerinin yitirdiği en şiddetli enflasyon biçimidir. İktisat tarihinde çoğunlukla savaş ya da sonrasında ortaya çıkmış ve yeni bir para biriminin kurulmasını zorunlu hale getirmiştir.

• HOLDING: 

Bir ya da birden çok şirketin yarıdan fazla hissesine sahip ve bunları tek merkezden yöneten şirketlerdir.

Literatürde geçen borsa terimleri hakkında alfabetik sıralamayla kısaca bilgiler verdik. Daha fazla bilgi edinmek ve borsa konusuna hakim olmak istiyorsanız sayfamızdaki diğer yazıları da inceleyebilirsiniz