Harf Sırasına Göre Borsa Terimleri (T-U-V-Y-Z)

Borsa merakı olan kullanıcıların çok işine yarayacak borsa terimleri hakkında yazdığımız bu yazıda T-U-V-Y-Z  harfleriyle başlayan terimleri sırasıyla sizin için derledik:

• TABAN FİYAT:

 Hisse senedinin o gün içerisinde düşebileceği en dip nokta. Alıcısız olma durumu.

• TAHTA:

Hisse senedinin işlem sırası. Daha önce borsada işlemler bir tahtaya yazıldığı için eskiden kalma bir dil alışkanlığı.

• TAHTA SAHİBİ: 

Hisse senedinde operasyon yapan kişi-spekülatör.

• TAHTA YAPMAK:

 Hisse senedini toplayarak fiyatı yukarı taşımak.

• TAHVİL: 

Devletin, kamu kuruluşlarının ya da özel sektör şirketlerinin borçlanarak orta veya uzun vadeli fon sağlamak üzere çıkardıkları borç senetleridir. Tahviller, hisse senetlerinin aksine sahiplerine herhangi bir ortaklık hakkı vermezler. Tahviller, belirli bir vadeyle çıkartılırlar.

• TAHVİL VE BONO FONU: 

Portföyünün en az %51’ini devamlı olarak borçlanma araçlarına yatırılmış fonlardır.

• TAKASBANK:

Borsada kote olan senetlerin işlemlerin düzgün olarak işlenmesi ve düzenli olarak tutulması amacıyla borsada saklanmasıdır. İMKB’de işlem gören senetlerin muhafazasıyla görevli olan İMKB Takas ve Saklama Bankası A.Ş., kote olan senetlerin büyük bir kısmını muhafaza ettiği için ayrıca fiziki bir dolaşıma engel olmakta ve şirketleri senet basma külfetinden kurtarmaktadır.

• TAKOZ FORMASYONU:

Borsa terimleri arasında devam eden harekette yorgunluk oluştuğunu belirten kavram. Yükselen takoz ve düşen takoz olmak üzere ikiye ayrılır.

• TASARRUF:

 Gelirden tüketimin çıkarılmasıyla elde edilir.

• TASARRUF MEVDUATI SİGORTA FONU:

Tasarruf mevduatı sahiplerini belirli bir tutara kadar ilgili bankanın ödeme yetersizliği riskine karşın sigorta etmektir.

• TAVAN FİYAT:

 Hisse senedinin o seans içi görebileceği en yüksek nokta. Satıcısız olma durumu.

• TEFE:

 Toptan Eşya Fiyat Endeksi. Enflasyon rakamı olarak alınır.

• TEKEL: 

Tek bir satıcı ve karşılığında çok miktarda alıcı olan piyasadır.

• TEKNİK ANALİZ:

Hisse senedi veya borsa endeksi fiyatının ya da işlem miktarında meydana gelen değişmelerin genellikle grafiklerle açıklanması ve geleceğe yönelik trend belirleme aracıdır.

• TEMEL ANALİZ:

 Hisse senetlerinin gerçeğe en yakın fiyatlarını bulmaya yönelik bir yöntemdir.

• TEMERRÜT: 

Taahhütlerinin gerektirdiği ödeme veya menkul kıymet teslimatlarını belirlenen süreler içinde gerçekleştirmeyen borsa üyesi, herhangi bir ihbara gerek kalmaksızın temerrüde düşmüş sayılır.

• TEMETTÜ:

(Kar payı) Ortakların dönem içinde elde ettikleri kardan mevcut ortakların pay alma hakkıdır. Eğer dağıtılmasına karar verilmişse, şirketin hesap döneminin bitimini izleyen beşinci ayın sonuna kadar dağıtılması bir zorunluluktur.

• TEMETTÜ GETİRİSİ:

Hisse senedinin yıllık getirisidir.Temettü ödenmesi, Hisse senetleri borsada işlem gören şirketler, temettü dağıtmak ya da dağıtmamak, dağıtırlarsa da bunu nakit veya hisse senedi biçiminde gerçekleştirmekte serbesttirler.

• TEMİNAT MEKTUPLARI:

Alıcı ile satıcı arasındaki güvenin sağlanması için bir banka aracılığına ihtiyaç duyulur. Bankalar borçluya kefil olarak bu güveni sağlar.

• TERS REPO:

Geri satma taahhüdüyle menkul kıymetin satın alınmasıdır. Repo ve ters repo işlemlerinde yaygın olarak kullanılan menkul kıymet, hazine bonosudur.

• TOPTAN SATIŞLAR PAZARI:

 Önceden alıcıları belirli olan ya da olmayan, belirli bir miktarın üzerindeki hisse senedi işlemlerinin organize bir piyasada gerçekleştirilmesini sağlamak amacıyla kurulmuştur.

• TRADER:

Borsa terimleri arasında, hisse senedini alıp satarak fiyat oluşturan kişiyi tanımlamak için kullanılır.

• TREND:

Belirli bir zaman dilimi aralığında belli bir seyri oluşturan değerli sayfalarda ortaya çıkan sürekli artma ya da azalmaları ifade eder.

• TÜFE:

 Tüketici Fiyat Endeksi.

• ULUSAL PAZAR:

Burada işlem gören tüm şirketler, İMKB tarafından önceden belirlenmiş kotasyon şartlarını tümüyle karşılayan şirketlerdir. Ulusal pazardan seçilmiş 100 şirkete ait hisse senetleri İMKB-100 Endeksini oluşturmaktadır.

Ulusal endekslerin farkı;

1. 1. Ulusal-Tüm Endeksi: Bu endeks, yatırım ortaklıkları hariç, Ulusal Pazar’da işlem gören tüm hisse senetlerinden oluşur.
   2. Ulusal-100 Endeksi: Ulusal Pazar için temel endekstir. Halka arz edilen hisse senetlerini piyasa değeri ve son bir yıl içindeki günlük ortalama işlem hacmi kriterlerine sahip, borsada en az belirlenen bir süre kadar işlem gören ilk 100 hisse senedini içerir.

• Ulusal-30 Endeksi: Ulusal-100 Endeksi’nden daha ağır olan koşullara uyan ilk 30 hisse senedinden oluşur. Ulusal-30 Endeksi’ndeki hisse senetleri, Ulusal-100 Endeksi’nde de yer alırlar.

 

• UNDERWRITING :

(Aracılık yüklenimi). Yeni çıkarılan menkul kıymetlerin satış işleminin bir banka ya da aracı kuruluşlar tarafından üstlenilmesidir.

• ÜÇGEN:  

Teknik analizde hisse senedi fiyatının eriştiği en yüksek fiyat ile en düşük fiyat arasındaki farkın önce genişleyip sonra daraldığı grafiktir.

• VADELİ İŞLEM SÖZLEŞMESİ:

Sözleşmenin taraflarını belirlenen ileri bir tarihte üzerinde anlaşılan fiyattan standartlaştırılmış miktardaki bir malı veya kıymeti alma veya satma yükümlülüğüne sokan sözleşmedir.

• VADELİ PİYASALAR:

Gelecekte belirlenmiş bir zamanda belirlenen bir fiyat üzerinden mal ve hizmetlerin satılıp alındığı piyasalardır.

• VALÖR:

Borsa terimleri içinde, kredi ya da mevduat için bankaca faizin işletilmeye başlandığı tarihe verilen isimdir.

• VAMPİR:

Spekülatörlere yakın olup ondan habersiz hisse senedi alıp satan ve gizli kazanç elde eden kişi.

• YANCI:

 Spekülatörlere yakın kişi. Mal aldıran veya sattıran kişi.

• YARALI MAL:

Daha önce bir spekülatör tarafından operasyon yapılan ve başarısızlıkla sonuçlanan hisse senedi.

• YATAY ANALİZİ:

 Dönemler arası bilanço ve gelir tablosu kalemlerin değişimlerini gösterir.

• YATIRIM:

Belli bir getiri sağlamak amacıyla, belirli vadelerde birikimlerin yatırım araçlarına bağlanmasıdır. Yatırımcı yaptığı yatırımın maliyetini üstlenir. Bu onun riskidir. Eğer yatırımcı kendi öz fonlarını kullanarak yatırım yapıyorsa, en azından bu fonların maliyetini karşılaması gerekir. 

Yatırımcı, elindeki bu fonlarla tahvil alış satışı veya vadeli mevduat ile faiz geliri de sağlayabilir. Faiz hadleri, gelir seviyesi, borçlanabilme imkanları ve risk yatırımı etkileyen unsurlardandır.

• YATIRIMI ÇEŞİTLENDİRME: 

Oluşturulan portföye, getiri ve risk açısından farklı özelliklere sahip yatırım araçlarının dahil edilmesiyle, yapılan yatırım çeşitlendirilir. Yatırımı çeşitlendirmenin en büyük yararı, getiriyi ve riski dengede tutmaktır. 

Belirli bir grup yatırım aracı, belirli bir zaman diliminde kayıplara neden olurken, diğer bir grup kazandırabilir. Kayıpları telafi edebilmenin en iyi yolu, yatırımı çeşitlendirmek, portföyde hisse senedi, yatırım fonu, hazine bonosu ve repo gibi değişik yatırım araçlarına birlikte yer vermektir.

• YATIRIM DANIŞMANLIĞI: 

Müşterilere sermaye piyasası araçları ile bunları ihraç eden ortaklık ve kuruluşlar, yönlendirici nitelikte yazılı veya sözlü yorum ve yatırım tavsiyelerinde bulunulması faaliyetidir.

• YATIRIM FONLARI: 

Borsa terimleri arasında, halktan katılma belgeleri karşılığı toplanan paralarla belge sahipleri hesabına, oluşturulan portföyü işletmek amacıyla kurulan mal varlığına verilen isim.

Yatırım fonu seçerken,

1. Yatırım fonunu kurup yöneten kuruluş, güvenilir midir?
2. Bu kuruluş, yatırım fonu yönetiminde deneyimli midir?
3. Yatırım fonunun amaçları, sizin yatırım amaçlarınıza uygun mudur?
4. Fonun geçmiş performansı, sizin için tatmin edici midir?

Yatırım fonlarının portföylerine ilişkin sınırlamalar, bir yatırım fonu, portföy değerinin %10′undan fazlasını bir kuruluşun menkul değerlerine yatıramaz, fonu kuran şirketin hisse senetlerini veya tahvillerini portföyüne alamaz, açığa satış veya kredili işlemler yapamaz.

Yatırım fonu kurma ve yönetme yetkisi aracı kurumlar, bankalar ve sigorta şirketleri ile emekli ve yardım sandıklarına verilmiştir.

Yatırım fonları, A Tipi: Hisse senedi ağırlıklı yatırım fonlarıdır. Portföy değerinin en az yüzde 25′ini devamlı olarak Türk şirketlerinin hisse senedi olarak tutmaları zorunludur.

SPK mevzuatı gereği on iki ana gruba ayrılmıştır.

1. Hisse Senedi Fonu: En az % 51′i, devamlı olarak hisse senetlerinden oluşur.
2. Tahvil ve Bono Fonu: Portföyünün en az % 51′ini, devamlı olarak kamu ve/veya özel sektör borçlanma araçlarına yatırır.
3. Sektör Fonu: En az % 51′i, devamlı olarak belirli bir sektöre ait şirketlerin hisse senetlerinden oluşur.
4. İştirak Fonu: En az % 51 oranında, devamlı olarak bir kuruluşun iştiraki olan şirketlerin hisse senetlerini içerir.
5. Grup Fonu: Portföyünün en az % 51′i ile devamlı olarak belirli bir topluluğun menkul değerlerine yatırım yapar.
6. Yabancı Menkul Kıymetler Fonu: Portföyünün en az % 51′ini, devamlı olarak yabancı sermaye piyasası araçlarına yatırır.
7. Altın ve Diğer Kıymetli Madenler Fonu: En az % 51′i oranında devamlı olarak borsalarda işlem gören altın ve diğer kıymetli madenler ile bu madenlere dayalı sermaye piyasası araçlarını içerir.
8. Likit Fon: Portföyünün tamamı vadesine 90 günden az kalmış sermaye piyasası araçlarından (repodan) oluşur.
9. Karma Fon: Çeşitli sermaye piyasası araçlarından en az ikisini, her biri en az % 20 oranında olmak üzere içerir.
10. Değişken Fon: Portföyünün içeriği itibarıyla hiçbir sınırlamaya bağlı olmaksızın kurulup yönetilir.
11. Endeks Fon: Borsa endeksindeki oranlara göre, endeks kapsamındaki hisse senetlerinden oluşur.
12. Özel Fon: Katılma belgeleri, önceden belirlenmiş kişi ya da kuruluşa tahsis edilmiştir.

 

• YATIRIM ORTAKLIKLARI:

Sermaye piyasası araçları ile altın ve diğer kıymetli madenlerden oluşan portföyleri yönetmek üzere kurulan sermaye piyasası kurumlarıdır. Yatırım ortaklıkları ödünç para verme işleriyle uğraşamaz, ticari, sınai, zirai faaliyetler ile bankacılık ve aracılık faaliyetlerinde bulunamazlar.

• YATIRIM STRATEJİSİ: 

Genel olarak üçtür:

1. Büyüme (Girişimci) Stratejisi: Uzun vadeli anapara büyümesine yönelik, kısa vadede riski yüksek olan bir stratejidir. Bu stratejiye uygun oluşturulacak olan bir portföy, hisse senedi ya da geçmişte performansını kanıtlamış hisse senedi ağırlıklı A tipi yatırım fonları içerir. Likiditeyi sağlamak üzere bir miktar repo ya da para piyasası fonlarına da yatırım yapılabilir.
2. Denge Stratejisi: Uzun vadeli anapara büyümesinden bir miktar fedakarlık edilerek risk düşürülür. Böyle bir portföyde, büyüme stratejisine göre oluşturulan bir portföye oranla daha az hisse senedi, buna karşılık daha çok sabit getirili yatırım araçları bulundurulur.
3. İhtiyat Stratejisi: Üç strateji içinde en muhafazakar olanıdır. Amaç, büyümeden çok, anaparanın enflasyon karşısında erimemesidir. Portföyün hemen hemen tamamı, hazine bonosu ve repo gibi sabit getirili yatırım araçlarından ve B tipi yatırım fonlarından oluşur.

Yatırımların izlenmesi, unutmayın ki en önemlisi:

Türkiye gibi ekonomisinde önemli iniş ve çıkışların olabildiği bir ülkede yaşamaktayız. Bu, kayıplara neden olabildiği gibi aynı ölçüde önemli fırsatlar da yaratan bir durumdur. Ayrıca geçen zaman içinde, yatırım amaçlarınız da değişmiş olabilir. Bu nedenlerle, yaptığınız yatırımları belirli periyotlarla gözden geçirmeniz gereklidir.

• YATAY ANALİZİ:

Borsa terimleri arasında, dönemler arası bilanço ve gelir tablosu kalemlerin değişimlerini göstermesine yarayan kavram.

• YENİ ŞİRKETLER PAZARI: 

Yeni kurulmuş olmakla beraber, büyüme potansiyeli taşıyan şirketlerin hisse senetlerinin borsada işlem görmesi amacıyla kurulmuştur.

• YÜKSELEN TAKOZ:

Büyük düşüşlerden önce oluşur. Yukarı doğru açısı olan bir üçgen görünümündedir. Takozun uçlarına doğru çıkış güç kaybeder. Hacim artışı olmaz, hacim daralır. Hacim yükselen fiyatı onaylamaz. Takozun yükselen destek çizgisi kırıldığında, düşüş takozun boyunun üçte ikisi kadar olur.

• YÜKSELEN ÜÇGEN FORMASYONU:

Fiyatların çıkarken aynı seviyede direnç oluşturmasına karşılık düşerken daha üst seviyede dip yapmasıyla oluşan şekildir. Fiyatların belirgin bir prim yapmadan önce oluşturduğu formasyondur. Formasyon hedefi ise formasyonun direnç seviyesi ile en düşük fiyatlı günü arasındaki farkın direnç seviyesine eklenmesiyle bulunur.

• ZAMAN ÖNCELİĞİ:

Hisse senetleri piyasasında, fiyat eşitliği halinde sisteme zaman açısından daha önce kaydedilmiş emirlerin öncelikli karşılanmasıdır.

Bugün seri olarak yayınladığımız A’dan Z’ye Borsa Terimleri içeriğinin T- U- V- Y- Z harfleriyle başlayan bölümünü sizin için bir araya getirdik. Bu liste hoşunuza gittiyse diğer kavramları da inceleyebilmek için sayfamızı ziyaret edebilirsiniz.